Büyük afetlerden sonra yaşamın biraz olsun normale dönmesi en az üç gün sürebilir.

Bu link size, afetler öncesi, sırası ve sonrasında kendiniz, eviniz, aileniz, sevdikleriniz ve mahalleniz için neler yapmanız gerektiği konusunda temel bilgiler verecektir.

Aşağıda, planlama yaparken işinize yarayacak bazı bilgiler bulunmaktadır:

İl dışında bir kontak kişisi belirleyin
Yaşadığınız ilde ya da bölgede büyük bir afet yaşanacak olursa, bu afetten etkilenmeyecek kadar uzakta yaşayan bir yakınınızı ya da güvendiğiniz bir kişiyi kontak kişisi olarak belirleyin. Tüm aile fertlerinize,il içi ve dışındaki yakınlarınıza bu kişinin iletişim bilgilerini ulaştırın. Bir afet sonrasında, durumunuzla ilgili olarak sadece bu kişiyi bilgilendirmeniz yeterli olacaktır. Bilgi almak isteyenler bu kişiyi arayarak, böylece afet bölgesinde telefon hatlarını gereksiz yere meşgul etmeyeceklerdir. Hepimizin bildiği gibi, afetler sırasında yığılma nedeniyle şehir içi görüşmelerin yapılması neredeyse imkansız hale gelmektedir.

Önemli evraklarınızın kopyalarını hazırlayarak güvenli bir yerde saklayın
Pasaport, nüfus cüzdanı, ehliyet, sosyal güvenlik kartı, banka bilgileriniz, sigorta poliçeleriniz, evlilik cüzdanı, diplomalar gibi önemli belgelerinizin fotokopilerini hazırlayarak bir poşet içinde, evinizde veya işyerinizde kasa gibi güvenli bir yerde ya da güvendiğiniz şehir dışında yaşayan bir tanıdığınızda saklayın. Afetlerden sonra bu tür belgelerin kaybolması büyük sorunlara yol açmaktadır.

Evinizi güvenli hale getirin
Evinizdeki tüm odaları “eğer bir afet olursa...” düşüncesini aklınızda tutarak tek tek dolaşın, oluşabilecek hasarları ve tehlikeleri belirleyin:

• Evinize yangın alarmı yerleştirin ve pillerini altı ayda bir yenilemeyi unutmayın.
• Yatakları pencere kenarından uzak bir noktaya yerleştirin.
• Ayna gibi kırılabilecek ve ağır objeleri yatak, koltuk, kanepe gibi oturulan eşyaların yakınına ya da üstüne asmayın. Bu tür ağır objeleri asarken özel kancalar kullanın.
• Çıkış yollarının her zaman boş olduğundan emin olun. Eşyalarınızı, çıkışı zorlaştırmayacak şekilde yerleştirin.
• Evinizde ABC tipi bir yangın söndürücü bulundurun, nasıl kullanıldığını öğrenin.
• Ağır dekorasyon objelerini alt raflarda bulundurun.
• Su ve gaz vanalarının, elektrik şalterlerinin yerini ve nasıl kapatabileceğinizi öğrenin.
• Yanıcı ve yakıcı kimyasal maddeleri (çamaşır suyu, tuz ruhu, tiner, boya maddeleri vs.) kilitli raflarda ve birbirinden ayrı bir biçimde muhafaza edin.
• İşyerlerinizde dosya dolapları, evlerinizde kütüphaneler, gardırop, beyaz eşyalar, ağır çerçeveler, avizeler vs. gibi afetlerde zarar verebilecek eşyaları sabitleyin.
• İlk katlardaki binalarda güvenlik nedeniyle tamamen demirlenmiş pencereler acil durumlarda sorun yaratabilirler. Acil çıkışlarınızı belirleyin.
• Sokak adı, bina adı ve bina numaranızın açık ve net bir biçimde göründüğünden emin olun. Acil durumlarda ekiplerin evinizi bulmasını kolaylaştırın.

Ailenizle acil durum planı yapın
Tüm aile fertleriyle, olası afetler ve acil durumlar (deprem, yangın, sel vs.) konusunda bir toplantı yapın, afet için neden hazırlıklı olmanız gerektiğini konuşun. Tüm aile fertlerinin yapabileceği şeyler vardır. İşbölümü yapın.

• Tüm aile fertlerinin deprem çantalarının nerede olduğunu bildiğinden emin olun.
• Afetin gece olması durumunda kullanılmak üzere tüm yatakların yanında mutlaka bir adet fener ve bir çift terlik/ayakkabı bulundurun.
• Afetten sonra evinizin güvenli olmaması durumunda nerede buluşacağınız konusunda tüm aileniz bilgi sahibi olsun. İki ayrı buluşma noktası belirleyin. 1) Hemen evinizin dışında ya da mahallenizde güvenli bir nokta (park, okul bahçesi vs.) seçin. 2) Mahallenizin boşaltılması söz konusu olabilir. Bu durumda mahalle dışında bir buluşma noktası belirlemek faydalı olacaktır.
• Afetlerden sonra herkesin kendi aracına atlayarak gitmeye çalışması trafiği kilitlemekte ve acil servislerin yardıma ihtiyacı olanlara ulaşmasını engellemektedir. Bu nedenle çok acil durumlar dışında araç kullanılmaması konusunda ailenizle konuşun. Ancak her zaman aracınızda en az yarım depo benzin olduğundan emin olun. Afetlerde benzin sıkıntısı ciddi şekilde yaşanmaktadır.
• Evinizin acil çıkışlarını belirleyin. Mümkünse iki alternatif oluşturun.
• Tüm aile üyelerinin, ailenizin şehir dışındaki kontak kişisinin iletişim bilgilerine sahip olduğundan emin olun. Afet sonrası aile fertlerinizi kaybetmeniz durumunda kontak kişisi sayesinde birbirinizden haberdar olabilirsiniz.
• Tüm aile fertlerinin gaz, su vanası, elektrik şalterinin nerede olduğunu ve nasıl kapatılabileceğini bildiğinden emin olun.
• Tüm aile fertlerinin yangın tüpünün nasıl kullanılacağını bildiğinden emin olun.
• Çocuk, yaşlı ve özürlülerin afetler öncesi, sırası ve sonrasında özel ihtiyaçları olabileceğini unutmayın ve hazırlıklarınızı ona göre yapın.
• Tüm aile üyeleri için acil durum formu hazırlayın. Herkes bu formu yanında taşımalı.

Afetlerden sonra evinizden ayrılmanız gerekebilir. Bu durumda temel ihtiyaçlarınızı birkaç gün karşılayabilecek bir deprem çantası işinizi kolaylaştırır. Deprem çantanızı evinizde kolay ulaşabileceğiniz bir yerde bulundurun.

Anne-babalar için

• Küçük çocuklarınıza aile bilgilerinizi mutlaka öğretin. Aile fertlerinin isimleri, soyadları, ev adresiniz, telefon numaranız gibi bilgileri çocuklarınızın bildiğinden emin olun. Afet durumunda, aile fertlerinin birbirinden uzak düşmesi durumunda, çocuklarınızın yetkililerin desteğiyle size ulaşabilmeleri açısından bu bilgiler önemlidir. Çocuklarınız için sürekli yanlarında taşıyacakları bir acil durum kartı hazırlayın. Bu kartta çocuğunuzun ismi, soyadı, açık adresi, anne-babanın iş adresi, telefonları, şehir içi ve dışı aile kontak kişisinin bilgileri olmalıdır.
• Çocuklarınızın gittiği okulda afetlere hazırlık konusunda eğitimlerin yapılıp yapılmadığını takip edin. Acil durumlar için okulun planlarını öğrenin. Afetin çocuklarınızın okulda olduğu saatte gerçekleşmesi ihtimaline karşı, sizin gidememeniz durumunda çocuklarınızı okuldan alacak bir kişi belirleyin.
• Çocuklarınızın mahalle içi ve mahalle dışı aile buluşma noktalarını, şehir içi ve dışı kontak kişisinin adı ve telefonunu bildiklerinden emin olun.
• Çocuklarınızın ev, iş, cep telefon numaralarınızı bildiklerinden emin olun. Sizi aramalarını sağlayarak çocuklarınıza pratik yapma imkanı sağlayın.
• Çocukların acil durumlar için 112, 174 gibi acil numaraları bildiklerinden emin olun.
• Çocuklarınıza gaz kokusunu öğretin. Afet sonrası bu kokuyu aldıkları takdirde neler yapmaları gerektiğini anlatın.
• Çocuklarınıza afet sonrasında yerlerde olabilecek (elektrik kabloları vs.) şeylere dokunmamaları gerektiğini anlatın.
• Evde deprem ve diğer acil durumlar için tatbikatlar düzenlemek çok önemlidir. Böylece çocuklarınız bir afetle karşılaşmaları durumunda sakin kalabilmeyi öğreneceklerdir.

Yiyecek
Büyük boyutlu afetler sonrasında normal hayatın akışı sekteye uğradığından, bir iki gün yiyecek sıkıntısı çekilebilir. Elektrik ve suya günlerce, hatta haftalarca ulaşılamayabilir. Tüm ailenize en az üç gün yetecek kadar yiyeceği, evinizde güvenli bir yerde saklayın.

• Afetlerden sonra, en az üç gün ihtiyacınızı görecek yiyecekleri seçerken dikkatli olmak gerekir. Saklamaya en elverişli yiyecekler, pişirmeye ihtiyaç olmayan ve buzdolabında saklanması gerekmeyen yiyeceklerdir. (Bisküviler, konserve meyveler, kurutulmuş yiyecekler, konserve çorbalar, kurutulmuş et vs.)
• Kullanım süresi biten yiyecekleri değiştirmeyi unutmayın. Bu tarihleri düzenli olarak kontrol edin.
• Yiyecekleri mümkün olduğunca hava geçirmeyen, böceklerden koruyabileceğiniz, serin ve karanlık bir yerde depolayın.
• Konserve yiyeceklerin çoğu 18 aya kadar güvenli bir şekilde saklanabilir. Yiyecek asidi düşük olan et ürünleri, meyve ve sebzeler konserve olarak saklandıklarında normal olarak 2 yıla kadar dayanabilirler. Bisküviler, süt tozları gibi diğer kurutulmuş yiyecekler 6 aya kadar saklanabilirler.
• Elektrikler kesildikten sonra buzdolabının kapısını kapalı tutarsanız, buzdolabınızdaki yiyecekler daha uzun süre dayanacaklardır. Bu yiyecekler elektriklerin olmadığı durumda 5-6 saatte kadar kullanılabilir. Buzluktaki yiyecekler ise iki gün içinde tüketilmelidir.

Su
Afetlerde sular tamamen kesilebilir ya da içme suyu borulardaki hasar nedeniyle kirlenebilir. Tüm ailenize en az 3 gün yetecek kadar içme suyu depolamak gerekir.

• Her aile ferdi için bir bidon su depolanmalıdır. Bir bidon su, temizlik, yemek pişirme ve içecek ihtiyacı gibi durumlar için yeterli olacaktır. Evcil hayvanınız varsa, onun da su ihtiyacını hesaba katmayı unutmayın.
• Musluk suyunu depolarken iki litrelik plastik bidonları kullanabilirsiniz. Ayrıca su miktarına göre şekil değiştiren yumuşak plastikten yapılma bidonlar da su depolamak için kullanılabilir. Bu tür bidonları, spor ve kamp malzemeleri satan mağazalarda bulabilirsiniz.
• Şişe suyu satın aldıysanız, suları orijinal şişelerinde saklayın. Plastik su şişeleri su depolamak için çok uygundur. Ayrıca bir bidona ihtiyaç yoktur. 5 litrelik su bidonları az yer kaplamaları açısından da avantajlıdır.
• Suları en az yılda bir kere yenileyin ve üzerine yenileme tarihlerini yazın.

Kirli suların iyileştirilmesi: Depoladığınız su biterse, musluktan akan kirli suların temizlenerek kullanılması söz konusu olabilir.

• Yapılacak ilk şey, sudaki çamur ya da büyük parçalı pisliklerin süzülmesidir. Bunun için suyu birkaç kat kağıt havluyla ya da temiz kumaşla süzmek gerekir.
• İkinci aşama suyun kaynatılmasıdır. Suyu kaynama derecesine ulaştıktan sonra 5 dakika kadar kaynatın. Su ılıdıktan sonra iki kap arasında boşaltıp doldurarak suya oksijen girmesi sağlanmalıdır.
• İçme suyu olarak kullanmak istiyorsak mutlaka dezenfekte etmeliyiz. Birinci ve ikinci aşamalardan sonra suyu dezenfekte etmek için çamaşır suyu kullanılabilir. 4 litre suya 8 damla çamaşır suyu damlatarak iyice karıştırın ve en az 30 dakika bekletin. Tadı çok güzel olmayabilir ama kokusuz ve içilebilecek kadar temiz bir su elde edersiniz.

Evinizdeki Tesisatlar
Gaz: Doğalgaz kaçakları, gazın patlayıcı ve yanıcı bir madde olması nedeniyle binanızda büyük tehlike yaratır. Afetlerden sonra borularda oluşan hasarlar nedeniyle gaz kaçakları çok sık karşılaşılan bir sorundur. Afetlerden sonra çıkan yangınların büyük çoğunluğu gaz kaçakları nedeniyle oluşur.

• Eğer gaz kokusu alıyor ya da gaz kaçağı sesi duyuyorsanız, önce evinize giren ana gaz vanasını hemen kapatın ve bütün pencereleri ve kapıları açarak evinizi havalandırın. Kaçağın, sizin daireniz dışında bir noktada olduğunu düşünüyorsanız, binanıza giren ana gaz vanasını da kapatın.
• Gaz kaçağından şüpheleniyorsanız ve karanlıkta iseniz, kesinlikle mum, kibrit ya da çakmak yakmayın, elektrik prizlerini açıp kapamayın. Bu tür unsurlar kıvılcım yaratarak patlamaya neden olurlar.
• Ana gaz vanasının yerini belirleyin. Tüm aile fertleri, ana vananın yerini ve nasıl kapatılacağını öğrenmelidir. Doğalgaz vanaları evinizin hemen girişinde, kapı önünde gaz sayacının yanındadır.
• Bina ana vanaları şu şekilde görünür:
  
  
• Vana, boruların gidiş yönüyle aynı hizada duruyorsa, açık demektir.
  
  
  
  
• Vanayı, bir kere kapattıktan sonra tehlikenin geçtiğini düşünerek kendi başınıza kesinlikle tekrar açmayınız. Doğalgaz şirketine haber vererek görevlilerin gelmesini sağlayınız.

Su: Su kaçakları evinizde hasara yol açar ve elektrik kaçağı söz konusu olduğunda büyük tehlikelere neden olabilir. Elektrik, su ile taşınarak ciddi elektrik çarpmalarına yol açabilir. Su sızıntısı olduğunda suyu hemen ana vanadan kapatın.

Elektrik: Elektrik çarpmaları, afet sonrasında açığa çıkan, kopan, kesilen hatlar nedeniyle açığa çıkan elektrik akımından kaynaklanır.

• Elektrik şalterlerinin yerini ve nasıl kapatmanız gerektiğini öğrenin.
• Şalterleri aşağıdaki koşullar oluştuğunda hemen kapatın:
  • Açıkta hasar görmüş elektrik kabloları gördüğünüzde
  • Elektrikten kaynaklanan yangın riski oluştuğunda
  • Su kaçakları oluştuğunda
  • Kablo kokusu ya da duman gördüğünüzde
  • Prizlerde aşırı ısınma ya da yanma gördüğünüzde

Telefon: Afet sonrasında telefon hatları zarar görebilir ve iletişim kurmak mümkün olmayabilir. Böyle durumlar için önceden plan yapın:

• Afet sonrasında çok acil durumlar dışında telefon görüşmesi yapmayın. Telefonunuz çalışıyor olsa bile aşırı yoğunluk nedeniyle hatlar kullanılamaz hale gelebilir.
• Cep telefonlarınıza pek güvenmeyin. Afetlerden sonra aşırı yığılma nedeniyle cep telefon hatları genellikle çalışmayacaktır. Cep numaranızdan gereksiz görüşmeler yapmayın. Sadece şehir dışındaki bağlantı kişisini arayarak iyi olduğunuzu bildirin. Tüm aile fertleri ve akrabalarınız bu kişi ile bağlantı kurarak iyi olduğunuzu öğrenecektir. Bunu önceden planlayarak herkesi bu konuda bilgilendirin.
• Görüşmelerinizi ankesörlü telefonlardan yapmaya çalışın. Bu telefonların çalışma ihtimali her zaman daha yüksektir. Hep yedek jeton/kart bulundurun.
• Elektrikle çalışan telefon cihazları ve santraller, elektrik kesintisi nedeniyle.
• Afetten sonra telefonlarınızı kontrol edin. Yerlerinden oynamış ahizeler hattı gereksiz yere meşgul ederler.